In 2024 en 2025 vieren en herdenken we dat Nederland 80 jaar geleden werd bevrijd en dat we sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog in vrijheid leven.
Alleen in een land zonder oorlog, waar mensenrechten worden nageleefd en waar geen onderdrukking is, kan een samenleving goed functioneren. Daarom vieren we ook dat we in een democratie leven. Een land waar iedereen mag meedenken en meebeslissen vraagt om ieders verantwoordelijkheid.
Op deze pagina vind je tips en informatie om het thema ‘Vrijheid’ tijdens burgerschapslessen te bespreken.
Denk je na over hoe je studenten met elkaar in gesprek kan laten gaan over vrijheid en onvrijheid? Ben je benieuwd hoe je de verbinding kunt maken tussen de Tweede Wereldoorlog – een tijd waarin democratie en vrijheid onder druk stond – en de belevingswereld van jongeren nu? En wil je weten hoe dit met burgerschap te combineren is? Ga dan aan de slag met de online leeromgeving en het docentenmagazine van 4FREE. Ze bieden ook een docentenmagazine vol inspirerende voorbeelden.
Naar de themapagina over 4Free
De educatietool Atelier van Herinnering biedt meer dan honderd verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Het aanbod is ontstaan vanuit de vele bijzondere jongerenvoorstellingen van Theater Na de Dam. Maak eens gebruik van dit gratis lesmateriaal voor je (burgerschaps)lessen.
Naar de gratis educatietool Atelier van Herinnering
Bij de serie De Joodse Raad van de NPO en EO is lesmateriaal ontwikkeld, dat ook voor het mbo goed te gebruiken is. Het leerdoel van dit lesmateriaal is inlevingsvermogen. Studenten leren zich verplaatsen in een situatie die zich in de geschiedenis heeft afgespeeld en proberen met die blik naar de situatie te kijken. Daarnaast leren studenten wat De Joodse Raad was, waarom deze was opgesteld en wat de raad deed.
De Vrijheidscolleges inspireren jong en oud om na te denken over de waarde van vrijheid. Sinds 2013 maakt Stichting Vrijheidscolleges programma’s over leven in oorlog en conflict, democratie en rechtstaat. Met bekende sprekers koppelen ze deze onderwerpen aan actuele thema’s. Je vindt ze op festivals, in theaters, op scholen en in bibliotheken.
Stichting Vrijheidscolleges verzorgt ook inspirerende lessen op mbo-scholen. Bij het samenstellen van het programma kiezen ze sprekers en thema’s uit die passen bij de belevingswereld en interesses van de studenten. Daarnaast zoeken ze naar manieren om de studenten kritisch te laten nadenken over onderwerpen die nieuw voor hen zijn. De Vrijheidssprekers vertellen hun verhaal, maar horen ook graag van studenten hoe zij over vrijheid denken.
Meer over vrijheidscolleges en lessen
De impact van een persoonlijk verhaal, dat live wordt verteld, is een onmisbare aanvulling op de geschiedenismethode. Interactie en dialoog met de kijker/luisteraar is daarbij de leidraad. Maar deze organisatie wil ook verrassen, emotioneren, schuren, verbinden of wakker schudden en anderen aan het denken zetten. De intentie van de gastspreker bij jou op school is om de studenten zelfstandig te laten denken over o.a. oorlog, vooroordelen, racisme en antisemitisme. Ze zoeken bij elke aanvraag de juiste gastspreker.
In Nederland kunnen we gelukkig vieren dat we in vrijheid leven. Maar vrijheid is nooit vanzelfsprekend. Daarom gaat heel Nederland op 5 mei met elkaar aan tafel, om verhalen te delen en samen vrijheid te vieren. Vraag een financiële bijdrage aan of lees meer over het organiseren van een vrijheidsmaaltijd.
Informatie over vrijheidsmaaltijden
Op 5 mei schoof heel Nederland, ook het Caribisch deel, aan bij de Vrijheidsmaaltijd. In het hele land werden meer dan 700 maaltijden georganiseerd, waarvan bijna 60 in het Caribisch deel van het koninkrijk. Overal werd gegeten, er was dans, er was muziek en en er waren bovenal veel goede gesprekken over (on)vrijheid. Bekijk de aftermovie.
Hoe beleven een verzetsstrijder, een Canadese soldaat, een Joods meisje, een NSB’er, een prins en een schooljuf het laatste oorlogsjaar? Volg via NOS de verhalen van Truus, Jim, Lous, Walter, Bernhard, Hendrika en anderen. Een jaar van vrees en hoop.
In deze videoserie vertellen ooggetuigen over hun kindertijd in de Tweede Wereldoorlog. De filmpjes zijn ingedeeld naar thema en duren elk ongeveer 10 minuten. Ze zijn in samenwerking met Schooltv speciaal ontwikkeld om in de klas te gebruiken. Inmiddels zijn er 24 filmpjes over uiteenlopende onderwerpen.
Het boek ‘De Typiste’ gaat over de Joodse Lien de Vries. In oorlogstijd vindt ze een kantoorbaan bij de Joodse Raad in Amsterdam. Het leidt voor haar tot een hartverscheurend dilemma: kiest ze voor haar principes of voor haar familie? Van de Kamp wil met zijn roman de gevolgen van de wrede verdeel- en heerspolitiek van de nazi’s voor gewone mensen invoelbaar maken. Toch hebben we volgens de auteur ook dilemma’s nodig. “Leven zonder tweestrijd is de andere waarheid geen kans geven.”
De podcastserie ‘De verdwenen collectie-Heppner’ gaat over de verdwenen collectie van de Duits-Joodse kunsthandelaar en kunsthistoricus Albert Heppner. De serie is tot stand gekomen door een samenwerking tussen het Joods Cultureel Kwartier en Eelke Muller, senior onderzoeker bij het Expertisecentrum Restitutie van het NIOD. Het is een onderdeel van de tentoonstelling ‘Beroofd’. Deze tentoonstelling gaat over het verlies van Joods cultuurbezit in Nederland en is zowel in het Holocaustmuseum als het Joods Museum te zien tot en met 27 oktober 2025.
Naar de serie op Spotify
Naar de website JCK om de afleveringen te beluisteren
Wil je inspiratie opdoen? Of wil je bijvoorbeeld zelf lesmateriaal maken en ben je op zoek naar het logo, beeldmateriaal of het juiste lettertype? Dat en meer vind je in de toolkit.
Gebruik het wachtwoord ‘vrijheid’ (8 tekens) voor toegang.
In dit handboek staan onderwijsmethodes die bij kunnen dragen aan het verminderen van anti-democratische sentimenten. Het is tot stand gekomen ...
In de achtdelige podcastserie ‘De plantage van onze voorouders’ onderzoekt Maartje Duin sporen van het slavernijverleden in haar familiegeschiedenis.
Dominique Derks was tot voor kort practor Duurzaam Denken, Duurzaam Doen bij het het Friesland College. Zij heeft samen met ...
