Met 16 workshops, een interactief plenair programma en een doorlopende informatiemarkt was de keuze reuze tijdens de Burgerschapsdag Breinzeilen, op vrijdag 29 november 2024. Zo’n 150 onderwijsprofessionals uit alle hoeken van het land deden al ‘breinzeilend’ inspiratie en kennis op over het breedste en daarmee misschien wel belangrijkste mbo-thema.
Onderaan deze pagina vind je een overzicht van alle workshops, inclusief presentaties en aanvullende materialen (indien beschikbaar).
Nuffic, Jette Thönissen en Marjolein Labruijere
Tijdens deze inspiratiesessie leerden deelnemers hoe je burgerschapslessen van een internationale context kunt voorzien. Na een korte presentatie over wereldburgerschap in het algemeen, werden goede voorbeelden van wereldburgerschap en internationalisering gedeeld. Aanvullend gingen deelnemers met elkaar aan de slag om de nieuwe burgerschapseisen te verbinden aan wereldburgerschap in de vorm van lesideeën. Tijdens de inspiratiesessie was er ruimte voor interactie. De uitkomsten uit de sessie zijn direct toepasbaar in de lespraktijk.
Academica University of Applied Sciences, Laurence Guérin
Er is al veel geschreven over controversiële onderwerpen en er zijn handleidingen geschreven met gepaste didactiek. Het behandelen van controversiële onderwerpen brengt docenten, onderzoekers en studenten in een ruimte waar ongemak voelbaar is, emoties sterk kunnen zijn en conflicten op de loer liggen. In deze workshop stond de pedagogiek van het ongemak centraal. Welke strategieën kun je als docent inzetten? Hoe bereid je zulke gesprekken voor? En wat vraagt het van je eigen burgerschap als docent? Deelnemers oefenden met casussen die ze zelf inbrachten.
Platform Waardengedreven Beroepsonderwijs, Birgit Pfeifer en Nieke Jansen
Deelnemers werden tijdens deze workshop meegenomen in het arts-based werken. Arts-based werken houdt in dat er wordt gewerkt aan nieuwe inzichten met gebruik van kunstvormen. De kunst van anders kijken helpt om nieuwe perspectieven te ontdekken op bijvoorbeeld burgerschapsthema’s. In deze workshop ging men aan de slag met het poëtische gesprek en urban dance als feedback methode. Je hoefde geen kunstenaar, dichter of danser te zijn om mee te doen. Men experimenteerde met nieuwe technieken en benaderingen die je werkzaamheden als docent verrijken. En het is meteen toepasbaar in de onderwijspraktijk.
Birgit Pfeifer is practor bij het Practoraat ‘Verschillen Waarderen’. Dit practoraat is voortgekomen uit de maatschappelijk vraag wat mbo’s tegen radicalisering doen.
Practoraat Verschillen Waarderen
Belastingdienst, Eline Ophorst en Jetske Woudstra
Jongeren hebben vaak recht op teruggaaf van belastingen omdat ze een bijbaantje hebben. Alleen weten veel jongeren dit niet. Daarom heeft de Belastingdienst lesmateriaal ontwikkeld om studenten te leren hoe ze aangifte kunnen doen. Dit materiaal is te vinden op www.belastingles.nl. Tijdens deze workshop werd dieper ingegaan op het lesmateriaal. Vervolgens werd het gesprek gevoerd over wat de Belastingdienst (nog meer) kan doen om jongeren te bereiken. De Belastingdienst kan echt wat voor jongeren betekenen, zeker als ze hulp nodig hebben.
Expertisepunt Burgerschap, Ahmet Dikbas en Niels Dekker
Na ruim anderhalf jaar advieswerk op mbo-scholen maakten de adviseurs burgerschap van het Expertisepunt Burgerschap tussentijds de balans op. Ze brachten een handreiking uit voor scholen waarin zij ingaan op factoren die belemmerend kunnen werken bij het vormgeven van beter burgerschapsonderwijs. Welke factoren zijn dat? En welke adviezen hebben de adviseurs om hiermee om te gaan? In deze actieve workshop gingen twee adviseurs in op de do’s en dont’s bij het zetten van de volgende stap naar beter burgerschapsonderwijs. Een must voor onderwijs- en beleidsadviseurs met burgerschap in de portefeuille of fanatieke burgerschapsdocenten die méér willen.
Interactief plenair deel
In het plenaire deel werden de aanwezigen meegenomen in een ervaring van denken, beleven en delen. Dat deden ze met IKBENWIJ, een theatergroep uit Rotterdam. Men liet zich prikkelen door hun creatieve bijdragen en dachten mee over de vraag: hoe kan een school écht functioneren als mini-samenleving? Er was ruimte voor discussie en reflectie op urgente thema’s zoals prestatiedruk bij studenten en de rol van democratische waarden in de klas. Ieders professionele blik was essentieel om het gesprek aan te gaan.
Lees meer over IKBENWIJ en de mogelijkheden voor jouw school op IKBENWIJ.nl.
Practoraat Gelijke Kansen Albeda, Mohamed Bouziane
In deze workshop gingen deelnemers in op het belang van ruimte voor onderwijsprofessionals. Besproken werd hoe docenten zichzelf kunnen ontwikkelen als reflexieve professionals die bewust omgaan met diversiteit en inclusie in de klas. Door lastige gesprekken niet uit de weg te gaan en samen te werken aan een gedeelde taal en begrip, kun je een inclusieve en ondersteunende leeromgeving creëren. Deelnemers oefenenden dit aan de hand van verschillende cases over bijvoorbeeld oorlog, geaardheid en cultuur. Ze ontdekten hoe je als docent ruimte kunt maken voor jezelf en je collega’s, en hoe dit bijdraagt aan gelijke kansen voor alle studenten.
Practorale rede Mohamed Bouziane
Practoraat Mediawijsheid, Wouter van der Horst en Jana van Mierlo
In deze workshop werd er ingezoomd op het bredere historische perspectief van technologie in de samenleving en de betekenis daarvan voor het hedendaagse onderwijs. Daarnaast bood de workshop een helder overzicht van de activiteiten en de missie van het practoraat. Deelnemers leerden hoe het platform mbomediawijs.nl makkelijk geïntegreerd kan worden in de lesaanpak en kregen inzicht in het aanwenden van de juiste middelen om de digitale competenties van studenten te versterken. Daarnaast leerden ze kritisch te reflecteren op de eigen mediavaardigheden, werd er besproken welke didactische modellen effectief zijn voor het gebruik van technologie in de les en hoe je deze kennis duurzaam kunt toepassen.
Naar de website van mbomediawijs
Ik ben wij, Lorenzo Elstak
Deze workshop ging dieper in op het plenaire deel van de Burgerschapsdag door IKBENWIJ. Centraal stond de ontwikkeling van gemeenschappelijke waarden en het versterken van vertrouwen en verbinding, in de klas maar ook tussen docenten en studenten. Dat gebeurde door het vertellen van verhalen: storytelling. Verhalen die bruggen kunnen vormen, intellect verbinden en helpen om individuen hun innerlijke kracht te laten ontdekken. Hier werd in een aantal stappen naartoe gewerkt. Deelnemers leerden hoe er een omgeving gecreëerd kon worden waar studenten én docenten zich thuis voelen, hoe ze samen kennis kunnen delen en zich maximaal ontwikkelen. Storytelling is niet alleen een communicatiemiddel maar ook een instrument voor verbinding en versterking van individuen en gemeenschappen.
Optimalistic, Marlous Wessels en Lindsay Stegenga
In de ervaringsgerichte serious game ‘1 uur in de schulden’, kropen de deelnemers als speler in de huid van mbo-student Joël Jensen. Ze kwamen onverwachts in de financiële problemen en werden geconfronteerd met wat er dan allemaal op hen afkomt. Denk bijvoorbeeld aan de schrik van betalingsherinneringen, de onzekerheid van moeilijk begrijpbare brieven en de stress van dreigende incasso’s. Door de opzet van de game zijn deze ervaringen voelbaar; je krijgt letterlijk fysieke brieven en boetes binnen op tafel. Nieuwsgierig naar deze game? Kijk op de website geldlessen.nl.
NHL Stenden, Mathijs de Jong, Alinda Kiel en Margreet Veerman
De leergang van NHL Stenden nodigde burgerschapsdocenten uit om tot verdieping en verbreding te komen en de verbinding te maken met de praktijk van de student. Hoe maak je een student maatschappijwijs? Deze workshop liet zien hoe je aan de slag kan gaan met de professionalisering van burgerschapsdocenten en gaf daarmee direct een inkijkje in de leergang burgerschap. Deelnemers konden tevens aan de slag met een aantal didactische werkvormen die men direct kan toepassen in de eigen onderwijspraktijk. Jaap van Gils van het Expertisepunt Burgerschap was aanwezig voor vragen rondom de leergang burgerschap.
Koen Vos
Tijdens deze workshop konden deelnemers breinzeilen op de golven van de nieuwe kwalificatie-eisen ‘Burgerschap in een veranderende samenleving’. Deelnemers startten met de eerste twee thema’s, ‘Verschil en gelijkwaardigheid’ en ‘Individu en groep’. De mogelijkheden die toegepast kunnen worden voor vertaling naar de onderwijspraktijk, werd verkend. Vanuit die ervaringen, kon dit ook worden toegepast op de resterende thema’s: ‘Maatschappijvisies en maatschappelijke vraagstukken’ en ‘Macht en besluitvorming’. De gebruikte werkvormen in deze workshop hadden raakvlakken met kunst en cultuur, praktische filosofie en verschillende manieren om naar het leven te kijken. In de workshop werd aandacht besteed aan ontmoeten, meedoen en betekenis geven.
Bureau Burgerberaad, Jettie Lensen en Marije Dippel
Bureau Burgerberaad zet zich in voor democratische vernieuwing door middel van burgerberaden. Nu brengt het deze missie naar het mbo. In een pilot op drie mbo-scholen leren studenten verantwoordelijkheid nemen en participeren ze in besluitvorming in een schoolberaad. Een schoolberaad lijkt op een burgerberaad: een gelote groep studenten formuleert in dialoog aanbevelingen die, mits ze voldoen aan bepaalde voorwaarden, ook echt worden overgenomen door de directie (het mandaat). Een schoolberaad versterkt de burgerschapscompetenties van studenten en biedt dé kans om studenten actief te betrekken. Hoe organiseer je dit? En welke stappen moet je nemen als school? Deelnemers leerden van de ervaringen van een deelnemende school en ontdekte of een schoolberaad iets voor hun school is.
Schoolberaad en kwalificatie-eisen
Ministerie van OCW en Cinop, Ismael Maghnouji en Tara Schoemaker
Wat zijn de laatste ontwikkelingen op het gebied van de burgerschapsopdracht en het burgerschapsonderwijs? Wat wordt er van het onderwijs verwacht en wanneer? En op welke manier worden instellingen en docenten hierbij ondersteund? In deze workshop namen Ismael Maghnouji (ministerie van OCW) en Tara Schoemaker (Cinop) deelnemers op interactieve wijze mee in drie onderdelen:
De laatste ontwikkelingen in het mbo op het gebied van de landelijk aangekondigde wet- en regelgeving, beleid en onderwijsondersteuning;
Een interactief gesprek over de betekenis voor en vertaling van het wetsvoorstel naar de onderwijspraktijk;
De implementatie van de vernieuwde wet- en regelgeving door middel van een handreiking voor instellingen en docenten.
Aanvullende informatie
1.
Onderzoeken die ten grondslag lagen aan de nieuwe kwalificaties:
Onderzoek KBA Nijmegen
Onderzoek Oberon
2.
Het examen- en kwalificatiebesluit (EKB) wordt aangepast in een Algemene Maatregel van Bestuur. Voor de doorvoering van de 20 kwalificaties is een wetswijziging nodig. Die is nog niet behandeld. Daarna volgt de sectorale afspraak over instellingsexamens.
Kijk voor meer informatie over validering van examens in het mbo op stichtingvalideringexamensmbo.nl
De Coöperatie Examens MBO is begonnen met voorwerk voor examinering. Bij de coöperatie zijn mbo instellingen aangesloten.
Meer informatie is te vinden op: examensmbo.nl
3.
Ter volledigheid de huidige laatste stand van zaken m.b.t. burgerschap vanuit OCW: nieuwsbrief mbo april 2024
ROC van Amsterdam en Flevoland en LKCA / Zadkine en KCR, Jillis Slingerland en Rozemarijn Schouwenaar / diverse sprekers uit Rotterdam
Werken aan cultuureducatie binnen burgerschap en LOB is maatwerk. Des te uitdagender is de zoektocht voor docenten en curriculumontwikkelaars om cultuureducatie te ontwikkelen voor een langere termijn dan één project. Het ROC van Amsterdam is hierbij een voorloper en hebben op elk college een cultuurcoördinator. Zadkine start in januari 2025 het practoraat kunst en cultuur en onderzoekt persoonlijke leervragen van kunstenaars, burgerschapsdocenten en studenten. In deze (deels) interactieve workshop kregen deelnemers inzichten en invalshoeken te horen die kunnen helpen bij de integratie van cultuureducatie in burgerschap. Bovendien was men meteen bij m.b.t. de landelijke ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie.
Stichting Atlas Cultureel Centrum, Sahin Yildrim
De grote culturele verscheidenheid van het hedendaagse Nederland is historisch geworteld. De identiteit en stadscultuur van grote steden zijn nauw verweven met het verleden van arbeidsmigranten. Dat zien we terug in huizen en buurten, taalgebruik en sociaal-culturele diversiteit.
Migrantenouderen hebben veel meegemaakt. Vanuit een ander land en een andere cultuur, gingen ze pionieren en bouwen aan een betere toekomst. Hoe was dat? Wat lieten ze achter en wat hebben ze in Nederland gevonden? Via deze workshop maakten de deelnemers kennis met het begrip ‘migratie’, ‘cultuur’, ‘erfgoed’ en de geschiedenis van migrantenouderen. Verdieping in deze thema’s en het vertellen van verhalen door migrantenouderen in de klas draagt bij aan het besef van de eigen identiteit.
Meer over St. Atlas Cultureel Centrum
WiSEducatie, Wietske Kruyswijk en Marianne van den Broek-Tjitske
Deze workshop ging over het belang van veilige (werk)relaties en (seksuele) vorming als onderdeel van Vitaal Burgerschap bij studenten. Welke mogelijkheden zijn er om hieraan te werken met studenten? Hoe pak je dat aan? Welke tools heb je? De verschillende bouwstenen van werken aan een veilig klimaat op school en de werkplek werden besproken. Verder speelden deelnemers met elkaar de educatieve escaperoom rondom shame-sexting en was er ruimte om vanuit ervaring en expertise zaken met elkaar te delen.
In de afgelopen decennia is het aantal studenten met verschillende culturele achtergronden op scholen in Nederland, in het bijzonder in ...
Piet van der Ploeg en Laurence Guérin betogen dat het burgerschapsonderwijs de mbo-student geen recht doet en dat de ...
Dit project, dat gesubsidieerd is door TechYourFuture, vond plaats in de periode maart 2015 – maart 2020. Hoewel het gaat over het basisonderwijs, ...
