In het artikel ‘How to teach for democracy? Identifying the classroom practices used by expert teachers of democracy’ in Teaching and Teacher Education, doen Jip Teegelbeckers, Hessel Nieuwelink en Ron Oostdam verslag van hun onderzoek naar hoe leraren in hun lessen het ontwikkelen van democratische competenties kunnen stimuleren. Om hier inzicht in te krijgen, hebben zij 20 expert-docenten (vo en mbo) geïnterviewd. Ze vroegen hen naar de werkvormen die ze gebruiken en welke didactische handelingen volgens hen bijdragen aan het leren over democratie. De onderzoekers van de Hogeschool van Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam wilden weten wat leraren doen om te bevorderen dat leerlingen kennis over democratie en democratische vaardigheden en houdingen ontwikkelen. Zij zien dit als een belangrijke stap om meer inzicht te krijgen in wat effectief is als je lesgeeft over democratie.
Uit het onderzoek kwamen zes didactische handelingen naar voren. In het artikel wordt beschreven in welke werkvormen de leraren deze didactische handelingen toepassen. Bijvoorbeeld een onderzoeksopdracht, een besluitvormingssimulatie of in een klassikale uitleg door de leraar. Vervolgens worden bij elke werkvorm concrete voorbeelden genoemd.
De zes didactische handelingen zijn:
De combinatie van deze didactische handelingen met de beschreven werkvormen, weerspiegelt het idee dat een open en veilig klasklimaat noodzakelijk is om onderwijs voor democratie succesvol te maken. Het bieden van meerdere perspectieven is bijvoorbeeld alleen mogelijk als aan deze voorwaarden wordt voldaan.
De auteurs beginnen met het gedetailleerd bespreken van de didactische handelingen: hoe ziet dat er in de lessen precies uit? Wat doen de leraren en waarom denken zij dat dit bijdraagt aan de ontwikkeling van de democratische competenties van leerlingen? Wat doet een leraar die verschillende perspectieven wil aanbieden of leerlingen zelfstandig informatie wil laten opzoeken en presenteren? En in welke werkvormen worden deze didactische handelingen vertaald? In een rollenspel kunnen leerlingen bijvoorbeeld de taak krijgen om informatie op te zoeken die relevant is voor hun rol: een politieke partij of een staat. Het artikel laat zien hoe didactische handelingen vertaald worden in werkvormen en de auteurs beschrijven de voorbeelden die de geïnterviewde leraren daarvan gaven.
Het artikel laat zich lezen als één grote aanbeveling voor de onderwijspraktijk. Leraren kunnen de voorbeelden die genoemd worden gebruiken als inspiratiebron voor hun eigen lessen. Het artikel is de weerslag van een onderzoek en bevat dus geen volledig uitgewerkte voorbeelden van werkvormen. De korte beschrijvingen kunnen je echter wel op weg helpen om op zoek te gaan naar mooie uitgewerkte voorbeelden.
Jip Teegelbeckers is docent-onderzoeker en promovendus aan de Hogeschool van Amsterdam
Hessel Nieuwelink is lector Burgerschapsonderwijs en wetenschappelijk directeur van het Centre of Expertise Urban Education aan de Hogeschool van Amsterdam.
Ron Oostdam is hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en onderzoeksdirecteur aan de Hogeschool van Amsterdam
Teaching and Teacher Education is een internationaal tijdschrift dat zich inzet voor het bevorderen van de kennis over de praktijk, voorbereiding en opleiding van leraren, evenals professionele ontwikkeling, in alle fasen van het onderwijs, van de vroege kinderjaren tot het hoger onderwijs.
