Scholen kunnen sterk van elkaar verschillen en ook de context van een school kan sterk verschillen. Stem je burgerschapsonderwijs daarom af op wat er in de leefwereld van de leerlingen speelt, bij wat zij nodig hebben en wat past bij de context van de school. Sluit in het vormgeven van het burgerschapsonderwijs aan bij de omgeving en betrek waar kan externe partners.
Burgerschapsvorming heeft een grotere kans van slagen als de leerlingen van je school ervaren dat hun kennis, houding en vaardigheden niet alleen gelden en gedragen worden binnen de school, maar ook onderschreven worden door hun ouders, de kinderopvang, hun sportvereniging, hun eigen buurt en de gemeenschap. Samenwerking met ouders en partners buiten de school is de investering dus waard!
Onderzoek laat zien dat leerlingen zich beter ontwikkelen en betere resultaten halen als hun ouders betrokken zijn bij school. Ouders en school zijn elkaars partner in het onderwijs en vorming van de kinderen. De ontwikkeling van kinderen wordt voor 80% beïnvloed of bepaald door de thuisomgeving en het kind zelf en voor 20% door de school (Marzano, 2014). De toon waarop in de thuissituatie over school gepraat wordt, de verwachtingen die ouders van hun kind hebben, de feedback en begeleiding of ondersteuning die ouders hun kind geven en de opvoedingsstijl of de opvoedcultuur zijn belangrijke factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van kinderen.
De school heeft de taak ouders te informeren over wat de school verstaat onder goed en verantwoord burgerschapsonderwijs, de dagelijkse gang van zaken en de visie van de school op ouderbetrokkenheid. Dit wordt onder andere gepubliceerd in de schoolgids en op de website. Dit is een schriftelijke en eenzijdige vorm van communicatie. Betrek ouders door je te verdiepen in hun beleving. Vraag hen hoe zij tegen (burgerschaps-)vorming aankijken, wat ze verwachten, of ze zorgen hebben over hun kind en wat er naar hun idee goed gaat. Niet alleen op school maar ook thuis, bij opa en oma, op de sportclub etc. Zo zorg je voor een meer evenwichtige en gelijkwaardige vorm van communiceren.
Zorg als school dat je ouders actief uitnodigt bij het meedenken in de doelen van burgerschapsvorming en/of ze op de hoogte houdt van ontwikkelingen. Je kunt de ouderraad betrekken in de besluitvorming en ontwikkeling, maar ook een ouderavond beleggen om met meer ouders na te denken over de burgerschapsvisie. Koppel terug wat je met de uitkomsten hebt gedaan; hoe het is verwerkt. Daarmee toon je waardering en help je ouders te realiseren dat hun inspanningen er daadwerkelijk toe doen.
Spreek ouders ook aan op wat de school van hen verwacht. Informeer hen bij een eerste kennismaking over de regels en afspraken op school en de visie op burgerschapsvorming van de leerlingen. Vraag hen of zij deze regels en koers respecteren en onderschrijven. Vraag hen echter ook wat zij van school verwachten en stem wederzijdse verwachtingen op elkaar af. Heb respect voor elkaars situatie en standpunten. Bij een wijzigende leerling populatie kan het burgerschapsonderwijs ook wijzigen van accenten. Houd dus contact met ouders en blijf afstemmen.
Samen met ouders werken aan een fijne school. Er is veel informatie beschikbaar om de ouderbetrokkenheid in het algemeen te stimuleren. Wij wijzen je graag op één toolkit in het bijzonder: De training en toolkit ‘Samen met ouders werken aan een fijne school ’ ontwikkeld door Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Aan de hand van deze toolkit kun je als school aan de slag met vier pijlers:
Bij iedere pijler worden activiteiten, werkvormen en tips gegeven zodat het team direct aan de slag kan met het verbeteren van de betrokkenheid van ouders. Uit onderzoek van de RuG en NJi blijkt dat de training en toolkit samen effectief zijn. De module verbetert de houding, inzet en handelingsbekwaamheid van leerkrachten én ouders in verschillende opzichten. Meer informatie over de Toolkit, de training en de bestelwijze vind je op de website www.onderwijsenouders.nl.
Scholen zijn geen eilanden in de samenleving, maar werken samen met veel partijen, organisaties, belanghebbenden en andere individuen. De gedachte achter samenwerking met deze ‘partners’ is dat je als school niet alles alleen kunt en dat ook niet hoeft. In het kader van burgerschap is samenwerken en verbinding zoeken en maken met de ander een eigenschap die je wil voorleven aan je leerlingen.
Samenwerken tussen scholen en partners is meer dan inkopen of uitbesteden, omdat de school en de andere partners een gemeenschappelijk doel hebben; zeker in het kader van burgerschap is de voorleeffunctie hierin belangrijk. Iedere deelnemer geeft een stukje van de eigen autonomie op om een gezamenlijk doel te bereiken. Samenwerking met partners vraagt om een samenhangende aanpak: een gedeelde visie en uitwerking van de doelen. Een inspirerend en bekend voorbeeld is de Vreedzame Wijk, waar vreedzame scholen de ‘vreedzaam-methodiek’ toepassen op wijkniveau. Er wordt vanuit een gezamenlijke pedagogische visie door alle jeugdvoorzieningen in een wijk integraal samengewerkt vanuit dezelfde principes.
Stichting Flores Onderwijs, Arnhem – Stichting Flores Onderwijs is bezig om burgerschapsonderwijs stichtingsbreed aan te pakken. Ze proberen dit aan te sluiten bij hun visie op leren en onderwijs, vanuit de drie doeldomeinen van Biesta. Daarnaast proberen ze ook rekening te houden met de nieuwe wet op burgerschap, waar ook de nieuwe eisen duidelijk in werden. Aan het woord een leerkracht.
Basisschool Manjefiek, Maastricht – Basisschool Manjefiek, onderdeel van een breder kindcentrum, ligt in een Maastrichtse wijk die bezig is zich te ontworstelen aan het stempel ‘probleemwijk’. De basisschool draagt daar een steentje aan bij. “We zijn een vreedzame school en sinds een jaar bezig om een vreedzame wijk te creëren”, legt directrice Yvonne Stegen uit. Zij en haar team voeren het vreedzame concept overal door.>>>
Het betrekken van de leefwereld van kinderen bij het behandelen van burgerschapsonderwerpen is noodzakelijk. De wereld de school binnenhalen draagt daaraan bij. Belangrijke elementen zijn daarbij ook: aandacht voor het wereldnieuws, al vanaf de kleutergroepen, en verbindingen leggen tussen wat in de wereld gebeurt en de persoonlijke geschiedenis van leerlingen. Door te leren van en met elkaar, en door de verbinding tussen de buitenwereld en hun eigen wereld, leren kinderen op een vanzelfsprekende manier respect te hebben voor een ander. Hierbij hoort het samenwerken met partners buiten de school.
Onderken en integreer ondersteuningsmogelijkheden uit de directe omgeving van de school, bijvoorbeeld door het lokale bedrijfsleven en de plaatselijk industrie bij de school te betrekken. Of wissel uit met andere scholen in dezelfde wijk of stad, die een andere leerlingenpopulatie of aanpak hebben. Door te leren over overeenkomsten en verschillen tussen mensen, landen en culturen wordt de kennis van de leerlingen en hun vaardigheden in bijvoorbeeld tolerantie bevorderd.
Een inspirerend voorbeeld is de Stadsschool in Utrecht. Leerlingen werken vanaf jonge leeftijd structureel samen met leerlingen uit anders samengestelde scholen, met als doel om verschillende werelden met elkaar in contact te brengen en kinderen te leren om te gaan met verschillen.
Kinderen hebben baat bij, en recht op een samenleving die hen op eenzelfde manier en geïnteresseerd tegemoet treedt. Ze mogen een stem krijgen. Hoe geef je ze een rol in de school?
Burgerschap aanpakken door leerlingparticipatie te vergroten – Doordat kinderen leren vragen, hebben hun ideeën meer kans van slagen. Het verhaal van de basisschool de Zonnewijzer in Roermond die werken met een Kinderwijkraad. >>>
Aandacht voor burgerschap is bijna voorwaardelijk hier – Basisschool Manjefiek is onderdeel van een breder kindcentrum en ligt in een Maastrichtse wijk die zich bezig is te ontworstelen aan het stempel ‘probleemwijk’. Directrice Yvonne Stegen vertelt hoe ze haar steentje bijdraagt door in te zetten op de vreedzame school en het creëren van een vreedzame wijk. >>>
Iliass el Hadioui
Onderwijssocioloog Iliass el Hadioui gaat in op de complexe opgave die het is om als leraar grip te houden op de complexe opgave van elke leerling om zichzelf te worden in verschillende socialisatie contexten. El Hadioui neemt je mee in enkele van zijn leidprincipes. [45 minuten]
Laurence Guérin e.a.
Laurence Guérin en Carien Verhoeff van het lectoraat wereldburgerschap en Barbra Bos pabodocent en onderzoek Student Voice pleiten voor het belang van leerlingenparticipatie op klas-, curriculum- en organisatieniveau om zo te werken aan democratisering van scholen en burgerschap te stimuleren. [45 minuten]
Samira el Boutchibti en Chris Holman
Nederland is van ons allemaal en de wereld is van iedereen. Adviseur, schrijver en trainer Samira el Boutchibti en practor burgerschap Chris Holman wisselen uit over burgerschapsonderwijs, de professionalisering van leraren die gewenst is en hoe burgerschapscompetenties van leerlingen bezien en gemeten kunnen worden. [45 minuten]
"*" geeft vereiste velden aan
