Koningsdag 2025: zo ga jij aan de slag met burgerschap

Wat is Koningsdag?

Koningsdag is een nationale feestdag in Nederland waarop de verjaardag van de Koning wordt gevierd. Sinds 2014 vindt deze viering plaats op 27 april, de geboortedag van Koning Willem-Alexander. Op deze dag bezoekt de Koninklijke Familie traditioneel een Nederlandse gemeente, waar zij deelnemen aan festiviteiten en de lokale cultuur ervaren.

Hoe is Koningsdag ontstaan en wat betekent een constitutionele monarchie?

De oorsprong van Koningsdag gaat terug tot 1885, toen het werd geïntroduceerd als Prinsessedag ter ere van de vijfde verjaardag van Prinses Wilhelmina. Na haar troonsbestijging werd het omgedoopt tot Koninginnedag en later, met de komst van Koning Willem-Alexander, tot Koningsdag.

Nederland is een constitutionele monarchie, wat betekent dat de Koning als staatshoofd functioneert binnen de grenzen van een grondwet. De macht van de Koning is beperkt en wordt gereguleerd door wettelijke bepalingen, waarbij democratisch gekozen organen de wetgevende en uitvoerende taken vervullen. Deze staatsvorm combineert traditie met democratische principes, waarbij de koning(in) een ceremoniële en symbolische rol speelt.

Koningsdag en burgerschap in het onderwijs

Koningsdag biedt een uitstekende gelegenheid om burgerschapsonderwijs te integreren in zowel het basis- als het voortgezet onderwijs. Door aandacht te besteden aan deze feestdag kunnen leerlingen inzicht krijgen in nationale tradities, de rol van het Koninklijk Huis en de werking van de Nederlandse democratie. Dit draagt bij aan hun begrip van maatschappelijke structuren en hun eigen positie daarin.

Lesmateriaal

Er zijn diverse educatieve bronnen beschikbaar voor leraren die dit thema willen behandelen. Door gebruik te maken van deze materialen kun je Koningsdag effectief integreren binnen je lessen in aanloop naar deze dag, waardoor leerlingen een dieper begrip krijgen van nationale tradities, Nederlandse staatsinrichting en hun eigen rol als actieve burgers binnen de pluriforme samenleving.

1. Wetenschap de Klas in – Koning en de Monarchie
   Dit lesmateriaal introduceert leerlingen in de geschiedenis van de Nederlandse monarchie en stimuleert hen na te denken over de relevantie van een modern koningschap. Het pakket bevat activiteiten zoals het chronologisch ordenen van portretten van Nederlandse vorsten en het onderzoeken van de afnemende macht van de koning door de eeuwen heen. Leerlingen ontwikkelen een historisch besef en krijgen inzicht in de evolutie van politieke macht en democratische processen in Nederland.
2. ProDemos – Van Koning naar Volk
   Dit lespakket richt zich op de transitie van monarchale naar democratische macht in Nederland over de afgelopen 200 jaar. Het materiaal behandelt vijf historische gebeurtenissen, waaronder de onafhankelijkheid in 1813 en de invoering van het vrouwenkiesrecht in 1919, met individuele en groepsopdrachten. Leerlingen krijgen inzicht in de ontwikkeling van democratische rechten en de rol van burgers in het staatsbestel.
3. ProDemos – Leve de Monarchie!
   Deze lesmodule laat leerlingen de huidige functies en verantwoordelijkheden van het Nederlandse koningshuis verkennen. Door middel van opdrachten koppelen leerlingen specifieke taken en protocollen aan het koningshuis, passend bij hun onderwijsniveau. Het materiaal bevordert begrip van staatsinrichting en de symbolische rol van de monarchie binnen de democratie.
4. Canon van Nederland –  De Grondwet – LessonUp
   Deze interactieve les behandelt de geschiedenis en betekenis van de Nederlandse Grondwet. Met behulp van diverse werkvormen leren leerlingen over het ontstaan van de democratische samenleving en hun grondrechten. Het vergroot het bewustzijn van leerlingen over hun rechten en plichten als burgers en de fundamenten van de rechtsstaat.
5. Schooltv – Het verhaal van Oranje-Nassau: Koning Willem III
   Een educatieve video die het leven en de rol van Koning Willem III belicht, met aandacht voor de beperkingen van zijn macht na de Grondwet van 1848. De video toont hoe de macht van de koning afnam en het parlement meer invloed kreeg, en bespreekt de toekomst van de monarchie. Leerlingen krijgen inzicht in de historische ontwikkeling van de constitutionele monarchie en de verschuiving van macht naar het parlement.
6. Filmeducatie – Filmeducatie – Koningsdag
   Deze film vertelt een persoonlijk verhaal over Koningsdag door de ogen van een 11-jarige jongen, Axel, die op de vrijmarkt een bijzondere ontmoeting heeft. Naast het bekijken van de film werken leerlingen met lesmateriaal dat hen laat reflecteren op thema’s zoals vriendschap, diversiteit en de betekenis van Koningsdag. De film en lessen stimuleren gesprek over maatschappelijke diversiteit, sociale verbinding en hoe nationale feestdagen zoals Koningsdag mensen samenbrengen.