Rede ter gelegenheid van het afscheid als Faculteitshoogleraar Maatschappelijke Opvoedingsvraagstukken aan de Universiteit Utrecht, 31 mei 2017.
In de huidige tijd hebben jonge mensen hoop en optimisme nodig. Kinderen die van jongs af aan het gevoel krijgen dat ze ertoe doen en erbij horen, ontwikkelen motivatie om te leren en zich te ontwikkelen, terwijl een gebrek aan perspectief kan leiden tot passiviteit en negatieve gevoelens. De samenleving heeft hoopvolle en optimistische burgers nodig die wat van de wereld willen maken. Maar, hoe ondersteunen we jonge mensen bij het duiden van de vaak ongefilterde problemen die op hen afkomen en bieden we daarbij voldoende perspectief op verandering?
Micha de Winter schets de contouren van een hoopgevende sociale pedagogiek aan de hand van vier rubrieken, namelijk: ”(1) Handelingsperspectieven cultiveren (2) Onderbreken van impulsieve oordelen en verlangens (3) Optimisme voorleven en (4) Participatie bevorderen.”
De Winter stelt dat de hoopgevende sociale pedagogiek via opvoeders jonge mensen zelf in de handelingsstand moet krijgen. Het gaat hierbij om het perspectief van gemeenschappelijk handelen, omdat mensen het idee moeten hebben dat ze invloed hebben op hun omgeving. Ondanks alle negativiteit kunnen we kinderen helpen hoopvol te zijn, door ze een onderzoekende en nieuwsgierige houding aan te leren en zo zelf te zoeken naar oplossingen.
De Vreedzame School is een plek waar het met overtuiging toepassen van handelingsperspectieven in de praktijk wordt gebracht. Het uitgangspunt werd om kinderen een stem te geven. Deze stemmen zeggen alleen niet altijd prettige dingen. Hierom noemt de Winter opvoeden een ‘strijdtoneel’, waarin tegenspraak en tegendenken vereist is.
Hoop ontstaat wanneer kinderen door hun opvoeders worden aangemoedigd om verder te kijken dan het hier en nu, samen te groeien en na te denken over nieuwe oplossingen, in plaats van vast te blijven zitten in hun directe verlangens en de overtuiging dat alles onveranderlijk is.
“… conflicten zijn onderdeel van ons bestaan, maar vragen wel om een oplossing. Daarvoor is het niet alleen nodig dat je zelf je argumenten op een rij hebt, maar ook dat je je probeert te verplaatsen in de argumenten en de gevoelens van de ander. Probeer samen andere oplossingen te vinden dan geweld, dat, ook bij kinderen altijd op de loer ligt. Zo leren kinderen dat je het met elkaar oneens kunt zijn, boos op elkaar mag zijn en toch bij elkaar kunt horen als leden van dezelfde gemeenschap.’‘
Onderzoek laat zien dat je slimmer, gezonder en gelukkiger wordt van optimisme, dus is het van belang voor opvoeders optimisme te stimuleren en voorleven. Maatschappelijke problemen vragen om gezamenlijke verantwoordelijkheid, waarbij zowel individuen als de politiek een rol spelen, en een pedagogiek die jongeren en opvoeders aanspoort om samen oplossingen te zoeken met een dosis hoop en optimisme.
Pedagogisch gezien betekent participatie dat we kinderen zo toerusten dat ze later in staat zijn met elkaar hun eigen toekomst vorm te geven en strijden voor hun idealen, niet dat wij ze vertellen hoe de toekomst eruit moet zijn.
“Want een democratische samenleving bestaat bij de gratie van burgers die in staat en bereid zijn gemeenschappelijke problemen aan te pakken.”
Prof. dr. Micha de Winter is emeritus hoogleraar Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht. Van 2016 tot 2020 was hij tevens Bijzonder Lector Jeugd bij de Hogeschool Utrecht.
