HomeGespecialiseerd onderwijs (GO)Democratische betrokkenheid

Democratische betrokkenheid

SLO heeft conceptkerndoelen gepubliceerd voor het nieuwe leergebied burgerschap. Dit leergebied valt uiteen in drie domeinen:

A. Schoolcultuur
B. Samenleving en democratie
C. Maatschappelijke vraagstukken

Het thema democratische betrokkenheid komt aan de orde in domein B (Samenleving en democratie). Het thema past bij het conceptkerndoel ‘De leerling verkent hoe die democratisch handelen in dagelijkse situaties kan vormgeven’ (so) en ‘De leerling verkent hoe die democratisch handelen binnen de democratische rechtsstaat kan vormgeven’ (vso).

De conceptkerndoelen gelden voor het primair onderwijs, de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs uitstroomprofiel vervolgonderwijs. Aanvullend zullen er functionele conceptkerndoelen burgerschap verschijnen, voor leerlingen die zeer moeilijk lerend zijn of een meervoudige beperking hebben en uitstromen naar arbeidsmarkt en dagbesteding.

Deze pagina biedt momenteel informatie over de conceptkerndoelen burgerschap en wordt aangevuld met informatie over de functionele conceptkerndoelen burgerschap zodra deze gepubliceerd zijn.

Wat houdt het in?

Democratische betrokkenheid is belangrijk voor burgerschap. Het uitgangspunt is dat leerlingen leren om verantwoordelijk om te gaan met de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Leerlingen leren bij burgerschap hoe ze in verschillende rollen, ook als leerling, kunnen bijdragen aan het vormgeven van de samenleving, waarbij democratische betrokkenheid een belangrijk middel is. Ze leren over invloed en macht, welke mogelijkheden ze hebben om invloed uit te oefenen en hoe trajecten van besluitvorming op allerlei niveaus kunnen worden vormgegeven. Ze leren belangrijke vaardigheden, zoals meningsvorming, respectvol communiceren, aanwenden van invloed, afwegen van belangen en besluitvorming. Deelname aan een democratische cultuur laat leerlingen ervaren dat hun stem gehoord en gewaardeerd wordt en dat ze kunnen bijdragen aan het vormen van de samenleving.

Leerlingen leren dat democratie niet draait om de macht van de meerderheid, maar ook zorg voor de standpunten en belangen van minderheden impliceert. Omdat democratie een vorm van bestuur is die recht probeert te doen aan diversiteit in de samenleving, oefenen leerlingen respectvol om te gaan met standpunten van minderheden en gemarginaliseerde stemmen. Democratie heeft een kracht, maar kan ook kwetsbaar zijn. (Bron: SLO conceptkerndoelen burgerschap)

Waar valt aan te denken bij democratische betrokkenheid?

  • Het samen opstellen van klassenregels.
  • Het deelnemen aan excursies die de werking van de democratie zichtbaar maken, zoals een bezoek aan het gemeentehuis so en vso/vso of een rechtbank (vso).
  • Het organiseren van scholierenverkiezingen.
  • Het maken van een verkiezingsprogramma en van affiches.
  • Het deelnemen aan educatieve simulaties over bestuur en besluitvorming.
  • Het inzetten van digitale polls voor standpuntenbepaling, zoals bijvoorbeeld via Mentimeter of Kahoot.
  • Het opzetten van een leerlingenraad.

In havo/vwo 3:

  • Het mede organiseren van een schooldebat over vraagstukken die in de school spelen.

(Bron (met uitzondering van de links en de een na laatste bullet): SLO conceptkerndoelen burgerschap maart 2024)

Kennis en vaardigheden – speciaal onderwijs

Onderbouw

Leerlingen leren:

  • uitleggen hoe in een democratische rechtsstaat macht en invloed over parlement, regering en onafhankelijke rechtsspraak zijn verdeeld;
  • vergelijken en beoordelen van verschillende vormen van inspraak en besluitvorming in de samenleving;
  • communiceren op een respectvolle wijze;
  • leren omgaan met de wensen en de stem van de minderheid in besluitvormingsprocessen;
  • reflecteren op proces en uitkomsten van inspraak en besluitvorming in de schoolomgeving;
  • over manieren waarop ze besluitvormingsprocessen kunnen organiseren;
  • over manieren om op school of in de eigen omgeving macht te onderzoeken, te organiseren en uit te oefenen.

(Bronnen: SLO Conceptkerndoelen burgerschap, maart 2024 en SLO Handreiking Burgerschap Funderend Onderwijs)

Bovenbouw

  • De conceptkerndoelen gelden niet voor de bovenbouw. Voor de bovenbouw worden nieuwe examenprogramma’s ontwikkeld waarin meer aandacht zal zijn voor burgerschap. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de volgende leeractiviteiten:
  • Laat leerlingen nadenken over huidige en toekomstige uitdagingen aan de democratische rechtsstaat in relatie tot mondiale thema’s zoals globalisering en technologie.
  • Laat leerlingen reflecteren op bedreigingen van de democratische rechtsstaat zoals polarisering en radicalisering, de kloof tussen arm en rijk, georganiseerde criminaliteit, enzovoort.
  • Daag leerlingen uit om op te komen voor de democratische rechtsstaat, hier en elders.

(Bron: SLO Handreiking Burgerschap Funderend Onderwijs)

Kennis en vaardigheden – voortgezet speciaal onderwijs

Onderbouw

Leerlingen leren:

  • uitleggen hoe in een democratische rechtsstaat macht en invloed over parlement, regering en onafhankelijke rechtsspraak zijn verdeeld;
  • vergelijken en beoordelen van verschillende vormen van inspraak en besluitvorming in de samenleving;
  • communiceren op een respectvolle wijze;
  • leren omgaan met de wensen en de stem van de minderheid in besluitvormingsprocessen;
  • reflecteren op proces en uitkomsten van inspraak en besluitvorming in de schoolomgeving;
  • over manieren waarop ze besluitvormingsprocessen kunnen organiseren;
  • over manieren om op school of in de eigen omgeving macht te onderzoeken, te organiseren en uit te oefenen.

(Bronnen: SLO Conceptkerndoelen burgerschap, maart 2024 en SLO Handreiking Burgerschap Funderend Onderwijs)

Bovenbouw

  • De conceptkerndoelen gelden niet voor de bovenbouw. Voor de bovenbouw worden nieuwe examenprogramma’s ontwikkeld waarin meer aandacht zal zijn voor burgerschap. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de volgende leeractiviteiten:
  • Laat leerlingen nadenken over huidige en toekomstige uitdagingen aan de democratische rechtsstaat in relatie tot mondiale thema’s zoals globalisering en technologie.
  • Laat leerlingen reflecteren op bedreigingen van de democratische rechtsstaat zoals polarisering en radicalisering, de kloof tussen arm en rijk, georganiseerde criminaliteit, enzovoort.
  • Daag leerlingen uit om op te komen voor de democratische rechtsstaat, hier en elders.

(Bron: SLO Handreiking Burgerschap Funderend Onderwijs)

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Overzicht aanbieders lesmateriaal

Op onze website vind je per thema een overzicht van aanbieders van lesmateriaal: lesmateriaal burgerschap gespecialiseerd onderwijs

Vakportalen burgerschap (so en vso) – SLO

Op de websites Vakportaal burgerschap (so) en Vakportaal burgerschap (vso)  van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over democratische betrokkenheid vind je onder meer bij de thema’s: burgerschap (specifiek), burgerschap (geïntegreerd), democratische rechtsstaat en leerlingenparticipatie en -inspraak.

NPO Kennis

NPO Kennis is een kennisplatform met explainers en informatieve story’s over onderwerpen die jongeren bezighouden. Bekijk bijvoorbeeld de collectie over

Blijf op de hoogte!

Schrijf je net als 7200 andere
onderwijsprofessionals in voor
onze nieuwsbrief

"*" geeft vereiste velden aan

Selecteer één of meerdere sectoren*