In het artikel ‘Betekenisvol Bonairiaans burgerschapsonderwijs’ van het Tijdschrift Dimensies gaan Bart Wagemakers, Abe Simao en Hanneke Tuithof in op de ontwikkeling en implementatie van het gezamenlijk ontwikkelde burgerschapsonderwijsprogramma op vier Bonairiaanse basisscholen. “De noodzaak om een burgerschapsprogramma te ontwikkelen kwam voort uit het feit dat het onderwijs op Bonaire – in de hoedanigheid van bijzondere gemeente binnen het Koninkrijk der Nederlanden – uitgaat van vrijwel dezelfde richtlijnen als voor scholen in Europees Nederland”, aldus de auteurs.
In de bijdrage staan de auteurs stil bij drie aspecten:
1) Visie en uitgangspunten: het programma is naast noodzaak ontstaan vanuit de behoefte om onderwijs te bieden dat aansluit bij de Bonairiaanse cultuur en identiteit. Dit wordt in het artikel benadrukt door remedial teacher Sonia Janga, die stelt: “Je kunt niet op Bonaire wonen en niets van Bonaire afweten, dan ben je een half mens.” De visie en uitgangspunten voor het Bonairiaanse burgerschap zijn vervolgens geconcretiseerd in zes ‘pilaren’ en zijn de momenteel geldende kerndoelen naar Bonairiaanse context ‘vertaald’.
2) Ontwikkeling en implementatie: de scholen hebben het programma gezamenlijk ontwikkeld op basis van de eerdergenoemde pilaren en vertaalde kerndoelen. Er is gekeken hoe het burgerschapsonderwijs een plaats kon krijgen in de taallessen, het godsdienstonderwijs, in het vak Wereldoriëntatie, in de muziek- en dramalessen, bij handvaardigheid en lichamelijke oefening. Daarnaast is ook aandacht besteed aan activiteiten buiten de lessen, het ontwikkelen van passend lesmateriaal en samenwerking met externe partners.
3) Succesfactoren en uitdagingen: tijdens het proces werden zowel succesfactoren als uitdagingen geïdentificeerd. Belangrijke succesfactoren waren het draagvlak binnen schooldirecties, leerkrachten en ondersteunend personeel en de opgezette organisatiestructuur met korte communicatielijnen. Uitdagingen lagen onder andere in de beperkte ontwikkeltijd en onvoldoende geschikt lesmateriaal.
Bart Wagemakers is lerarenopleider Geschiedenis bij Instituut Archimedes (Hogeschool Utrecht) en onderzoeker binnen het lectoraat Curriculumvraagstukken Funderend Onderwijs aan de Hogeschool Utrecht. Wagemakers heeft meermaals gepubliceerd over het onderwijs in Caribisch Nederland.
Abe Simao is organisatieadviseur bij Buro Hebe en voormalig en voormalig beleidsmedewerker bij de Stichting Birgen Maria Onderwijs en Opvang op Bonaire. Als beleidsmedewerker was hij de initiatiefnemer van het Bonairiaanse burgerschapsprogramma.
Hanneke Tuithof is vakdidacticus geschiedenis bij de Universiteit Utrecht en hoofddocent gammadidactiek in lectoraat curriculumvraagstukken aan de Hogeschool Utrecht.
Dimensies is een open access Nederlandstalig online tijdschrift dat zich richt op onderzoek naar de didactiek in de mens- en maatschappijvakken. Het wordt uitgegeven door het Landelijk Expertisecentrum Mens- en Maatschappijvakken (LEMM) en is bedoeld voor docenten, vakdidactici en studenten aan lerarenopleidingen.
