HomePrimair onderwijs (PO)Democratische betrokkenheid

Democratische betrokkenheid

SLO heeft conceptkerndoelen gepubliceerd voor het nieuwe leergebied burgerschap. Dit leergebied valt uiteen in drie domeinen:

A. Schoolcultuur
B. Samenleving en democratie
C. Maatschappelijke vraagstukken

Het thema democratische betrokkenheid komt aan de orde in domein B (Samenleving en democratie). Het thema past bij het conceptkerndoel ‘De leerling verkent hoe die democratisch handelen binnen de democratische rechtsstaat kan vormgeven’.

Wat houdt het in
Kennis en vaardigheden
Aan de slag met identiteit

Wat houdt het in?

Democratische betrokkenheid is belangrijk voor burgerschap. Het uitgangspunt is dat leerlingen leren om verantwoordelijk om te gaan met de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Leerlingen leren bij burgerschap hoe ze in verschillende rollen, ook als leerling, kunnen bijdragen aan het vormgeven van de samenleving, waarbij democratische betrokkenheid een belangrijk middel is. Ze leren over invloed en macht, welke mogelijkheden ze hebben om invloed uit te oefenen en hoe trajecten van besluitvorming op allerlei niveaus kunnen worden vormgegeven. Ze leren belangrijke vaardigheden, zoals meningsvorming, respectvol communiceren, aanwenden van invloed, afwegen van belangen en besluitvorming. Deelname aan een democratische cultuur laat leerlingen ervaren dat hun stem gehoord en gewaardeerd wordt en dat ze kunnen bijdragen aan het vormen van de samenleving.

Leerlingen leren dat democratie niet draait om de macht van de meerderheid, maar ook zorg voor de standpunten en belangen van minderheden impliceert. Omdat democratie een vorm van bestuur is die recht probeert te doen aan diversiteit in de samenleving, oefenen leerlingen respectvol om te gaan met standpunten van minderheden en gemarginaliseerde stemmen. Democratie heeft een kracht, maar kan ook kwetsbaar zijn. (Bron: SLO conceptkerndoelen burgerschap)

Waar valt aan te denken bij democratische betrokkenheid?

Het samen opstellen van klassenregels.
Het deelnemen aan excursies die de werking van de democratie zichtbaar maken, zoals een bezoek aan het gemeentehuis.
Het maken van een verkiezingsprogramma en van affiches.
Het deelnemen aan educatieve simulaties over bestuur en besluitvorming.
Het opzetten van een leerlingenraad.

(Bron (met uitzondering van den links en de laatste bullet): SLO conceptkerndoelen burgerschap maart 2024)

Kennis en vaardigheden

Leerlingen verwerven kennis over democratische processen. Ze kunnen verschillende vormen van inspraak en besluitvorming in dagelijkse situaties benoemen.
Leerlingen kunnen beschrijven hoe in een democratie macht en invloed worden uitgeoefend.
Leerlingen reflecteren op het proces en uitkomst van democratische besluitvorming in de nabije omgeving. Waarom en hoe zijn bepaalde besluiten op school en in hun omgeving tot stand gekomen? Wie had invloed op welk moment?
Leerlingen zijn in staat op respectvolle wijze met elkaar te communiceren tijdens een besluitvormingsproces.
Leerlingen leren om te gaan met de stem en de wensen van minderheden in democratische besluitvorming.

Onderbouw

Leerlingen leren:

dat elke leerling evenveel te zeggen heeft bij een besluit. Ieders mening doet ertoe;
dat er mensen zijn benoemd of gekozen die gezag hebben of dragen op school, in de woonplaats en in het land;
het verschil tussen regels en afspraken, en de mogelijkheden en grenzen voor leerlingen om daar over mee te praten. Het samen opstellen van klassenregels kan op meerdere manieren plaatsvinden. Via een meerderheidsbesluit of via een compromis waar iedereen min of meer achter staat. Als de klas voor een meerderheidsbesluit kiest, is het van belang dat leerlingen rekening houden met de stem van de minderheid die de regels niet ziet zitten.

Bovenbouw

Leerlingen leren:

over de totstandkoming van regels in Nederland en Europa en de werking van ons politieke bestel;
over rollen van en verhoudingen tussen mensen op school, in de buurt en in het land;
over manieren waarop ze besluitvormingsprocessen op vreedzame wijze kunnen beïnvloeden en hoe ze daar verantwoordelijkheid voor kunnen nemen;
over manieren om op school of in de eigen omgeving macht te organiseren en uit te oefenen.
met elkaar vergaderen. Samenwerkingsschool It Werflân in Rottevalle werkt op deze wijze: elke week vergaderen bovenbouwleerlingen over actuele situaties op school. In deze zogeheten klassenvergadering nemen leerlingen een gezamenlijk besluit en zoeken de samen naar oplossingen zodra er een probleem speelt.
een spreekbeurt geven over verschillende politieke onderwerpen. Ze kunnen daarbij gebruik maken van video’s van ProDemos.

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het po, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over democratische betrokkenheid vind je onder meer bij de thema’s: leerlingenparticipatie en – inspraak, burgerschap (specifiek) en democratische rechtsstaat.

De Respect Foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.

Actueel

05 september 2023Democratische betrokkenheidIn de schijnwerpers

Duurzame Dinsdag – de Prinsjesdag van de Duurzaamheid

Jouw school, afdeling of klas kan meedoen met Duurzame Dinsdag! Bedenk met met jouw groep een initiatief en meld je aan! Duurzame Dinsdag presenteert zichzelf als dé stemversterker van duurzame initiatieven in Nederland.

12 juli 2023Democratische betrokkenheidOnderzoek

Overzichtsstudie: Effectief lesgeven over democratie

Welke werkvormen, op school en in de klas, dragen effectief bij aan de democratische ontwikkeling van jongeren? Om op die vraag antwoord te krijgen heeft Jip Teegelbeckers in samenwerking met Hessel Nieuwelink en Ron Oostdam een overzichtsstudie (literatuurreview) uitgevoerd.

02 december 2022Democratische betrokkenheidOnderwijs en Lesmateriaal

Politiek is ook voor kinderen

Op dinsdag 22 november 2022 mochten kinderen uit groep 7 en 8 van basisscholen uit Woudsend, Arnhem, Nijmegen, Almere en Ede deelnemen aan het kindervragenuur. Vragen als 'Kunnen wij in de toekomst snel en makkelijk aan een huis of flat komen?' en 'Wat gaat de regering eraan doen dat alles zo duur is?' kwamen aan bod.